Oleh : Sharifah Faizurah Albukhari
PUSAKA NUSANTARA OFFICIAL ORI (PNOO)
8 Ogos 2025
1. Pengenalan
Pulut kuning merupakan sejenis makanan tradisional yang diperbuat daripada beras pulut yang dimasak bersama santan dan kunyit, memberikan warna kuning cerah yang melambangkan kemuliaan dan keberkatan. Di Nusantara, terutamanya dalam masyarakat Melayu, pulut kuning bukan sekadar hidangan, tetapi membawa makna simbolik yang mendalam dalam konteks sosial dan politik.
2. Makna Simbolik Pulut Kuning
Warna Kuning: Dalam kebudayaan Melayu, warna kuning dianggap warna diraja dan lambang kemuliaan, kekayaan, dan keberkatan. Warna ini sering dikaitkan dengan kesultanan dan golongan bangsawan serta warna mewakili ritual sakral. Oleh itu, penggunaan pulut kuning dalam pelbagai acara rasmi bukan sahaja berfungsi sebagai hidangan, tetapi juga simbol status dan penghormatan.
Pulut (beras pulut): Tekstur pulut yang melekit melambangkan kesatuan dan keutuhan hubungan antara pihak yang terlibat, sesuai untuk menggambarkan semangat perpaduan dalam konteks diplomasi dan perhubungan sosial.
Santan: Kehadiran santan menambahkan unsur kemewahan dan keistimewaan kepada hidangan, melambangkan kehormatan yang ingin disampaikan kepada tetamu atau pihak lain.
3. Pulut Kuning dalam Upacara Diplomasi dan Adat
Pulut kuning digunakan dalam pelbagai upacara yang berhubung dengan diplomasi tradisional Melayu dan adat istiadat kerajaan, antaranya:
Majlis Pemeteraian Perjanjian: Dalam sejarah Melayu, perjanjian antara kerajaan atau ketua-ketua sering disertai dengan jamuan rasmi. Pulut kuning diberikan sebagai simbol keikhlasan dan harapan kepada hubungan yang harmoni dan kekal.
Pemberian Hadiah: Dalam tradisi Melayu, makanan istimewa seperti pulut kuning disampaikan sebagai sebahagian daripada hadiah rasmi kepada tetamu kehormat atau wakil diplomatik, menunjukkan penghormatan dan niat baik.
Adat Persembahan: Pulut kuning sering menjadi sebahagian daripada persembahan dalam upacara perkahwinan diraja, pelantikan, dan sambutan rasmi yang melibatkan hubungan antarabangsa atau persahabatan antara ketua-ketua masyarakat.
4. Catatan Sejarah dan Literatur
Dalam Hikayat Melayu, terdapat rujukan kepada penggunaan makanan berwarna kuning dalam upacara rasmi dan adat diraja. Sebagai contoh, penggunaan nasi kuning atau pulut kuning disebut sebagai lambang kesucian dan kebesaran.
Kitab Undang-Undang Melaka dan dokumen adat lain turut mencatat penggunaan makanan tertentu sebagai simbol dalam perhubungan politik dan sosial.
Catatan oleh pengembara dan penjajah Eropah pada abad ke-16 hingga ke-18, seperti yang direkodkan oleh Franรงois Valentijn dan Antonio Pigafetta, meskipun tidak secara spesifik menyebut pulut kuning, menyatakan bahawa makanan tradisional Melayu sering menjadi sebahagian daripada upacara rasmi dan diplomasi.
5. Fungsi Diplomatik Pulut Kuning
Membangun Kepercayaan: Melalui pemberian pulut kuning dalam upacara rasmi, pihak yang memberi menunjukkan kepercayaan dan komitmen dalam hubungan bilateral.
Menyampaikan Status dan Kekuasaan: Sebagai makanan yang berwarna kuning (warna diraja), ia menandakan status tinggi pengirim dan menegaskan kedudukan sosial pihak yang terlibat.
Mengukuhkan Identiti Budaya: Pulut kuning turut menjadi simbol identiti budaya Melayu yang dipertahankan dalam hubungan antarabangsa dan dalam konteks politik tempatan.
6. Kesimpulan
Pulut kuning bukan sekadar hidangan tradisional yang enak dan kaya rasa, tetapi juga sebuah medium budaya dan politik yang memainkan peranan penting dalam sistem diplomasi Melayu-Nusantara. Ia menunjukkan bagaimana makanan boleh menjadi simbol hubungan sosial yang lebih luas dan bagaimana adat istiadat kulinari menguatkan ikatan antara komuniti dan kerajaan.
Sumber:
Andaya, Barbara Watson, The Kingdom of Johor, 1971.
Hooker, Virginia Matheson, A Short History of Malaysia, 2003.
Harper, T.N., The End of Empire and the Making of Malaya, 1999.
Reid, Anthony, Southeast Asia in the Age of Commerce, Vol. 2, 1993.
Hikayat Melayu, manuskrip tradisional (pelbagai versi).
Kitab Undang-Undang Melaka dan koleksi dokumen adat Melayu klasik.
No comments:
Post a Comment