INFO : TERENGGANU DARUL IMAN

Oleh: Nizam Ali

PERISTIWA N' SEJARAH 

Terengganu Darul Iman (Jawi: ترڠݢانو دارالايمان) merupakan salah sebuah daripada empat belas negeri di Malaysia. Negeri ini terletak di timur laut Semenanjung Malaysia (Tanah Melayu) dan bersempadankan Kelantan dan Pahang. Negeri ini mempunyai peratusan penduduk 3.7 peratus daripada keseluruhan rakyat Malaysia. Dari segi peratusan keluasan tanah pula, Terengganu memiliki 3.93 peratus keluasan tanah daripada Malaysia dan 9.86 peratus daripada keluasan Semenanjung. Ibu negeri dan bandar diraja bagi Terengganu adalah Kuala Terengganu dengan jumlah penduduk seramai 363, 900 orang.

Terengganu dibahagikan kepada lapan daerah. Dari sudut mukabumi dan kepadatan penduduk, Terengganu dibahagikan kepada tiga kawasan iaitu kawasan pantai, kawasan tengah dan pedalaman. Taburan penduduk pula lebih tertumpu kepada kawasan Lembangan Sungai Terengganu dan kawasan tengah dan selatan negeri.

PROFIL NEGERI TERENGGANU

1. Lagu Negeri Selamat Sultan

2. Cogan Kata (Rasmi) Terengganu Maju, Berkat dan Sejahtera

3. Cogan Kata (Tidak Rasmi) Allah Peliharakanlah Terengganu

4. Pemerintah Tertinggi Al-Wathitqu Billah Sultan Mizan Zainal Abidin Ibni Al-Marhum Sultan Mahmud Al-Muktafi Billah Shah, Sultan Terengganu

5. Menteri Besar Dr. Ahmad Samsuri Mokhtar

6. Ibu Negeri Kuala Terengganu

7. Bandar Diraja Kuala Terengganu (Istana Syarqiyyah, Cendering)

8. Keluasan 1,295,757.6 Hektar

ETIMOLOGI / ASAL USUL NAMA

Terdapat beberapa kisah yang merujuk kepada penggunaan nama Terengganu iaitu:

1. Menurut kisah lisan yang didengari oleh Baginda Omar, pada zaman dahulu pemburu daripada Pahang memburu ke Hulu Terengganu dan tiba di Kuala Terengganu Mati. Setibanya mereka, mereka menemui taring di situ, ketika salah seorang daripada mereka bertanya taring apakah itu, mereka menjawab “taring anu” kerana tidak mengetahui jenis bintang yang memiliki taring berkenaan. Mereka kemudiannya berjaya memburu rusa dan kayu gaharu di kawasan berkenaan yang kemudiannya dinamakan sebagai Sungai Taring Anu. Akibat perubahan sebutan, perkataan ‘Taring Anu’ berubah menjadi Terengganu.

2. Menurut kisah daripada Dato’ Kamal Wangsa bin Mampak menceritakan bahawa satu taring besar ditemui di Pulau Duyong. Taring berkenaan lebih besar daripada taring binatang buas lain tetapi lebih kecil sedikit daripada gading gajah. Taring berkenaan dipersembahakan kepada Raja. Raja bertanyakan taring apakah itu tetapi mereka memberitahu bahawa taring berkenaan adalah ‘Taring Anu’ kena tidak mengetahuinya. Kuala sungai berkenaan seterusnya dinamakan sebagai Kuala Taring Anu sebelum berubah menjadi Kuala Terengganu.

3. Versi lain daripada Kelantan menceritakan penduduk Kelantan menyaksikan cahaya kilat sabung menyabung dan cahayanya terang sehingga ke Kuala Terengganu. Maka, mereka menamakannya sebagai Terang-nya-ganu atau Terang-ganu.

4. Versi berkaitan dengan Kelantan juga ada mengisahkan pedagang Kelantan datang ke Kuala Terengganu dan menyaksikan hujan renyai dengan cahaya terang di celahan awan. Apabila pedagang Kelantan bertanya, penduduk tempatan menyatakan bahawa kejadian berkenaan digelar sebagai ‘Ganu’. Apabila mereka pulang mereka memberitahu masyarakat mereka bahawa terang sekali ‘Ganu’ di negeri jiran. Istilah ‘Terang Ganu’ muncul dan lama kelamaan istilah berkenaan bertukar menjadi Terengganu.

5. Menurut MISBAHA ketika menjejaki lembangan Sungai Terengganu, beliau menemukan sebuah sungai yang digelar Sungai Terenggan. Pertemuan antara Sungai Terenggan dan Sungai Kerbat membentuk satu kuala mungkin menyebabkan penggunaan ‘Terenggan ni (sini)’ untuk merujuk kepada Hulu Terenggan dan ‘Terengga nu (sana)’ untuk merujuk kepada hilir sungai. Istilah ‘Terenggan nu’ menjadi ‘Terengganu’ setelah sekian lama digunakan.

SEJARAH RINGKAS

Terengganu mula tercatat dalam catatan saudagar Cina iaitu Chao Ju Kua pada 1225 menyatakan bahawa wilayah ini berada di bawah jajahan takluk Palembang. Pada catatan Prapanca di dalam Negarakartagama pada tahun 1365 pula menyatakan Terengganu, Paka dan Dungun berada di bawah jajahan Majapahit.

Arkeologi zaman awal yang ditemui di Gua Bewah merupakan kapak batu dan tembikar. Artifak ini dianggarkan berusia 4, 000 tahun sebelum masihi.

Artifak yang menandakan permulaan Terengganu sebagai sebuah wilayah Islam merupakan Batu Bersurat Piagam Terengganu yang tercatat tahun 702 Hijrah bersamaan 1303 Masihi. Terdapat juga bukti pada kurun ke-16 mengenai kehadiran Sharif Muhammad Al-Baghdadi di Kuala Berang melalui makam beliau di Kampung Seberang Jenagor. Keturunan beliau iaitu Syeikh Abdul Malik bin Abdullah (Tok Pulau Manis) menyambung usaha dakwah beliau mengembangkan ilmu agama di Terengganu setelah pulang dari Tanah Suci Mekah sekitar 1690.

Terengganu pada zaman itu disebut berada di bawah pengaruh pemerintahan Kerajaan Johor. Dua pembesar Johor iaitu Laksamana dan Paduka Megat Seri Rama dihantar untuk memerintah Terengganu. Bendahara Hasan pula dihantar untuk memerintah menggantikan mereka kemudiannya. Berikutnya, Terengganu ditadbir oleh Tun Zain Indera dan disambung oleh anak-anak beliau iaitu Tun Yuan, Tun Sulaiman dan Tun Ismail. Tun Sulaiman sebagai Sultan di Pantai Layang (Balik Bukit), Tun Yuan sebagai Bendahara dan Tun Ismail sebagai Menteri Tersat.

KESULTANAN

Kesultanan Terengganu Islamiyah Melayuwiyah telah diasaskan oleh Sultan Zainal Abidin I. Baginda merupakan putera Tun Habib Abdul Majid atau juga dikenali sebagai gelaran Bendahara Padang Saujana.

KERAJAAN DAN POLITIK

Sultan Terengganu merupakan penguasa dan ketua bagi perlembagaan negeri. Kuasa perundangan pula dimiliki oleh Dewan Undangan Negeri Terengganu. Dewan ini mempunyai kuasa untuk membentuk Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri.

Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri pula dipimpin oleh Menteri Besar Terengganu yang memegang kuasa eksekutif dan menggubal dasar kerajaan negeri. Menteri Besar dilantik oleh Baginda Sultan Terengganu yang mana merupakan wakil dari parti politik yang memenangi kerusi majoriti di Dewan Undangan Negeri Terengganu.

PENTADBIRAN

Terengganu dibahagikan kepada lapan daerah iaitu Kuala Terengganu, Kuala Nerus, Hulu Terengganu, Marang, Dungun, Kemaman, Besut dan Setiu.

Urusan hal ehwal tanah dan urusan kemasyarakatan di dalam daerah di Terengganu diuruskan oleh pejabat daerah masing-masing iaitu:

DAERAH PEJABAT

1. Kuala Terengganu Pejabat Daerah dan Tanah Kuala Terengganu, Kompleks Seri Iman

2. Kuala Nerus Pejabat Daerah dan Tanah Kuala Nerus, Dataran Rimba

3. Kemaman Pejabat Daerah dan Tanah Kemaman, Jalan Sentosa

4. Dungun Pejabat Daerah dan Tanah Dungun, Jalan Syed Yahya

5. Marang Pejabat Daerah dan Tanah Marang

6. Besut Pejabat Daerah dan Tanah Besut

7. Hulu Terengganu Pejabat Daerah dan Tanah Hulu Terengganu

8. Setiu Pejabat Daerah dan Tanah Setiu

Daerah-daerah di Terengganu ditadbir oleh kerajaan tempatan untuk penyelenggaraan kemudahan awam dan pengurusan undang-undang kecil dan percukaian daerah.

Berikut merupakan kerajaan tempatan yang bertanggungjawab menguruskan dan mentadbir daerah-daerah di Terengganu:

DAERAH

KERAJAAN TEMPATAN

Kuala Terengganu

Majlis Bandaraya Kuala Terengganu (MBKT)

Kuala Nerus

Kemaman

Majlis Perbandaran Kemaman (MPK)

Dungun

Majlis Perbandaran Dungun (MPD)

Marang

Majlis Daerah Marang (MDM)

Besut

Majlis Daerah Besut (MDB)

Hulu Terengganu

Majlis Daerah Hulu Terengganu (MDHT)

Setiu

Majlis Daerah Setiu (MDS)

EKONOMI

Kegiatan ekonomi utama Terengganu adalah kegiatan tradisional iaitu perikanan dan pertanian yang disokong oleh industri petroleum dan gas asli. Pelancongan juga adalah salah satu penyumbang ke arah pembangunan negeri.

KUALITI HIDUP TERENGGANU 2016

Penduduk

1, 183, 400 orang

KDNK (RM Juta)

28, 601

KDNK Per Kapita

27, 268

Tenaga Buruh

447, 200 orang

Pengangguran

18, 600 orang (4.2% dari tenaga buruh)

Kadar Inflasi

1.5%

DEMOGRAFI

Terengganu mempunyai penduduk berjumlah 1, 183, 400 orang (anggaran tahun 2016). Daripada jumlah itu 1, 112, 900 orang atau 94% merupakan Melayu Terengganu, 3, 800 orang atau 0.3% adalah bumiputera lain, 28, 300 orang atau 2.4% adalah kaum Cina, 2, 400 orang atau 0.2% adalah India dan 2, 400 atau 0.2% adalah lain-lain etnik. Manakala 33, 600 orang atau 2.8% penduduk merupakan bukan warganegara.

AGAMA

Dari segi pecahan penduduk mengikut agama (statistik tahun 2010), Peratusan dan jumlah penganut agama di Terengganu adalah:

AGAMA JUMLAH (ORANG) PERATUSAN (%)

· Islam 1, 004, 152 96.93

· Kristian 2, 269 0.22

· Buddha 25, 653 2.48

· Hindu 2, 509 0.24

· Konfusian / Tao / Puak / Agama Tradisi Cina 470 0.05

· Agama Lain 187 0.02

· Tiada Agama 269 0.03

· Tidak Diketahui 468 0.05

Rujukan:

· Data Asas Negeri Terengganu 2016

· Buku Pertabalan Duli Yang Maha Mulia Sultan Mizan Zainal Abidin, 4 Mac 1999.

· Jabatan Perangkaan Malaysia.

Copy and paste: 26/3/2024 > 15 Ramadan 1445H: 3.03 p.m