Jejak Ulama Nusantara - Syeikh Syamsuddin al-Sumatra-i

SUMBER: 

Posted by Cahaya Sufi > FB Kisah Sejarah Melayu

Wali Allah Syeikh Syamsuddin al-Sumatra-i ( Meninggal dunia pada tahun 1630 )

Nama penuhnya ialah Syeikh Syamsuddin Bin Abdullah al-Sumatra-i. Beliau dilahirkan di Pasai (Acheh)

Awal pendidikannya secara terperinci tidak dapat diketahui, hanya diperkatakan bahawa beliau adalah murid kepada Syeikh Hamzah al-Fansuri. Ada juga pendapat menyebut bahawa beliau pernah belajar daripada Sunan Bonang, iaitu seorang Wali Allah di tanah Jawa. Sejak kecil Syaikh Syamsuddin sudah menguasai berbagai studi ilmu baik ilmu fikih Aqidah, tauhid, tasawu, tafsir dan lainnya.terutama di bidang tasawuf Syaikh Syamsuddin telah banyak mempelajari dan menguasai kitab tasawuf lama diantaranya kitab Al-Futuhat Al-Makkiyah dan Fusush Al-Hikam karya Ibnu Arabi, Al-Insan Al-Kamil karya Syaikh Abdul Karim Al-Jili, Nafahat Al-Ilahiyyah karya Shadruddin Al-Qunawi, Risalah Al-Qusyairiyah karya İmam Al-Qusyairiy, Ihya Ulumuddin karya İmam Al-Ghazali, Qutul Al-Qulub karya İmam Abu Thalib Al-Makki san lain sebagainya.

Syeikh Syamsuddin as-Sumatra-i adalah seorang ulama yang menguasai bahasa Parsi dan pernah menjadi Qadi al-Malikul Adil atau Mufti Besar Aceh semasa zaman pemerintahan Sultan Iskandar Muda (memerintah Aceh 1607-1636)

Sebagaimana Syeikh Hamzah al-Fansuri berpengaruh kepada Sultan Iskandar Muda demikian juga halnya dengan Syeikh Syamsuddin as-Sumatra-i. Sebarang urusan istana, Sultan Iskandar Muda sentiasa menyuruh orang memanggil Syeikh Syamsuddin as-Sumatra-i itu.

Demikian besar pengaruh Syeikh Syamsuddin as-Sumatra-i terlukis dalam Hikayat Aceh, “Hatta maka tatkala sampailah umur Sultan Husein Syah itu kepada 10 tahun, maka sabda Raja Iskandar Muda kepada Mahkota Dailamcai, “Panggil olehmu akan daku Syeikh Syamsuddin, dan kadi, dan Malikul Adil, dan Perdana Menteri, dan segala hulubalang!”.

Syeikh Syamsuddin Asy-Syumatrani sebagaimana gurunya Syaikh Hamzah Al-Fanshuri merupakan seorang ulama Tasawuf Falsafi dan Tauhid Wujudi penerus pemikiran Syaikhul Al-Akbar Muhiyidin Ibnu Arabi. Bila Syaikh Hamzah Al-Fanshuri dijuluki Ibnu Arabi dunia Melayu maka Syaikh Syamsuddin Asy-Syumatrani dijuluki Syaikh Abdul Karim Al-Jili nya Melayu.

Berbeza tarekat dengan gurunya, Syaikh Hamzah Al-Fanshuri pengaruh Tarekat Qadiriyah yang bercorak Persia, Iraq dan Suriah lebih dominan dalam penyampaian dakwanya. Sementara Syaikh Syamsuddin Asy-Syumatrani ber tarekat Syattariyah yang lebih bercorak nuansa India lebih kental dalam menyampaikan dakwahnya.

Dalam uraian martabat tujuh, terlihat perbedaan dengan gurunya. Bila Syaikh Hamzah Al-Fanshuri mengutamakan pengalaman Dzuq (bathin). Maka syaik Syamsuddin lebih cenderung pada cara pemikiran filsafat. Sebab, pengalaman bathin akan lebih muda difahami dengan menggunakan pendekatan filsafat. Sebagaimana Ibnu Arabi

Syaikh Syamsuddin Asy-Syumatrani di dalam kitab2 banyak membicarakan ilmu hakikat dengna cara simbolis seperti ibarat mata manusia dengan alam-alam Uluhiyah yaitu:

1. Putih mata dengan alam Nasut

2. Lingkungan hitam disekelilingnya selaput pelangi' dengan alam Malakut.

3. Selaput pelangi itu sendiri adalah alam Jabarut.

3. Mata hitam yg disebut basr (anak mata) diumpamakan alam Lahut.

Syaikh Syamsuddin Asy-Syumatrani banyak menulis berbagai Syair-syair sufi diantaranya syair martabat tujuh, ;

Hening lah laut semata-mata

Hapuslah sekalian rupa yang nyata

Pendeklah sini sekalian kata

Isyarat pun habis daripada cita

Mayoritas kitab-kitab membicarakan Maslaah ilmu hakikat dan ilmu-ilmu Asrar. Diantara karya penulisan beliau ialah :

1. Tanbihut Thullab fi Ma'rifati Mulkil Wahhab

2. Jawahirul Haqaiq

3. Risalatul Baiyin Mulahazatil Muwahhidin ‘alal Muhtadi fi Zikrillah

4. Kitabul Khirqah

5. Nurud Daqaiq

6. Mir-atul Iman

7. Mir-atul Mu’minin

8. Syarah Mir-atil Qulub

9. Mir-atul Haqiqah

10. Mir-atul Muhqqiqin

11. Risalah Jawami’il ‘Amal

12. Anwarud Daqaiq fi Kasyfi Asrarir Raqaiq

13. Da-iratul Wujud

14. Risalah Kasyfi Asraril Wujud

15. Bayanul Qulub

16. Risalah Pada Menyatakan A‘yan Tsabitah

17. Risalah Mitsalil Wujud

18. Risalah Pada Menyatakan Kelebihan Insan Daripada Sekalian Alam Yang Lain.

19. Kasyfu Sirrir Rububiyah fi Kamalil ‘Ubudiyah

20. Risalah Masa-il ‘llmil Haqiqah

21. Haqiqah as-Shufi

22. Haqqul Yaqin fi ‘Aqidatil Muhaqqiqin fi Zikri As-raris Shufiyinal Muhaqqiqin

23. Syarah Ruba’i Syeikh Hamzah al-Fansuri

24. Taukidul ‘Uqud

Beliau meninggal dunia, gugur syahid pada ketika membebaskan Melaka dari tangan Portugis tahun 1630 dan jenazahnya dikebumikan di Kampung Ketek, Melaka.

Moga Allah Taala merahmati roh auliaNya. Amiin.

*Sumber - Syeikh Wan Mohd Shaghir.

Copy and paste:

30 Disember 2021 > 25 Jamadilawal 1443H: 1.14 pm