KENAPA KEDAH TUA BUKAN TAMADUN MON–KHMER: ANALISIS ARKEOLOGI, LINGUISTIK & SEJARAH

Kredit: Sejarah World

Dalam komen artikel Kedah Tua bukan Tamadun Tamil, ada seorang pengomen yang bermati-matian menegakkan benang yang basah untuk meng"Mon/Khmer"kan Kedah Tua. Tindakannya hanyalah untuk menyokong idea bahawa Melayu tiada di Semenanjung (sebelum Melaka), maka tamadun di Kedah Tua adalah Tamadun orang Min/Khmer. Mari kita kupas satu persatu mengapa ia bukan Tamadun Mon/Khmer.

Kajian arkeologi moden menjelaskan bahawa Kedah Tua (Sungai Batu / Lembah Bujang) bukan sebahagian daripada tamadun Mon atau Khmer, tetapi merupakan tamadun Melayu–Austronesia maritim yang berkembang secara bebas dan jauh lebih awal daripada tamadun Indochina daratan.

---

1. Kronologi: Kedah Tua Lebih Awal daripada Mon & Khmer

Kedah Tua (Sungai Batu)

Tarikh OSL: 535 SM – 50 SM

Tamadun pelabuhan besi paling awal di Asia Tenggara.

(Rujukan: Mokhtar Saidin, USM, 2011–2023; Journal of Archaeological Science) Mon (Dvaravati, Thailand Tengah)

Sekitar abad ke–6 M

(Rujukan: H.G. Quaritch-Wales, Dvaravati: A Mon Culture, 1969)

Khmer (Funan → Chenla → Angkor)

Funan bermula sekitar abad ke–1 M

Empayar Angkor memuncak abad ke–9–13 M

(Rujukan: Charles Higham, Early Mainland Southeast Asia, 2014)

Ini jelas bahawa Mon & Khmer muncul jauh lebih lewat, maka tidak mungkin menjadi akar bagi tamadun Kedah Tua.

---

2. Arkeologi Berbeza: Kedah = Maritim & Besi; Mon–Khmer = Agraria Daratan

Ciri Arkeologi Kedah Tua

1. Pelabuhan antarabangsa
2. Relau besi terbesar di Asia Tenggara
3. Tapak ritual bukan-Buddha (bangunan awal)
4. Tiada ikonografi Buddha atau Hindu awal (ekofak awal)
5. Struktur industri dan perdagangan

(Rujukan: USM Global Archaeology Research Centre Reports, 2009–2023)

Ciri Arkeologi Mon–Khmer (Utara Phetchaburi → Central Thailand – Cambodia)

1. Stupa Dvaravati
2. Prasasti Mon
3. Candi dan lintasan naga Khmer
4. Seni arca Buddha gaya Gupta/Amaravati

(Rujukan: Coedès, The Indianized States of Southeast Asia, 1968; Higham 2014)

Corak budaya, seni bina, dan teknologi dua tamadun ini tidak selari.

---

3. Prasasti: Kedah Gunakan Brahmi–Pallava, Bukan Mon–Khmer

Di Kedah Tua, prasasti ditemui dalam:

1. Tulisan Brahmi (awal abad sebelum Masihi)
2. Tulisan Pallava (abad 3–5 M)
3. Bahasa Sanskrit

(Rujukan: Quaritch-Wales; Nik Hassan Shuhaimi, 1986)

Yang tiada:

1. Prasasti Mon
2. Prasasti Khmer
3. Huruf aksara daratan (Angkor / Dvaravati)

Jika Kedah sebahagian Mon–Khmer, prasasti mereka pasti muncul di sana — tetapi satu pun tiada.

4. Ekologi & Ekonomi: Maritim vs Daratan

Ahli arkeologi sepakat bahawa Tamadun Kedah Tua adalah:

1. pelabuhan global,
2. pusat industri besi,
3. hub perdagangan India–Nusantara–China.

(Rujukan: Manguin, Trading Networks of the Malay Peninsula, 2010)

Sebaliknya, Mon–Khmer:

1. tamadun agraria berpusat pada sawah,
2. pembinaan monumental,
3. kota bertembok.

(Rujukan: Higham, 2014)

Ekosistem menentukan struktur tamadun — dan Kedah tidak pernah mengikut model Indochina daratan.

5. Genetik Moden: Melayu ≠ Mon ≠ Khmer

Kajian DNA moden menunjukkan:

Melayu Semenanjung

• campuran Austronesia + Austroasiatik awal,
• pembentukan populasi lebih purba daripada Mon–Khmer moden.

(Rujukan: Lipson et al., PNAS, 2014; Kutanan et al., Nature Communications, 2018)

Mon / Khmer

dominan Austroasiatik daratan

(Rujukan: Larena et al., Nature, 2021)

Tai (Siam)

migrasi lewat dari Yunnan, abad 11–13 M

(Rujukan: Higham, 2014)

Genetik membuktikan bahawa Kedah dan Siam bukan “satu bangsa”, dan orang Melayu Semenanjung tidak berasal dari Mon–Khmer.

6. Perbandingan Dengan Utara Phetchaburi (Wilayah Mon–Khmer)

Usia tamadun Lembah Bujang lebih awal dari Dvaravati (Kerajaan Mon), malahan tiada langsung binaan kota Buddha gaya Dvaravati di ekofak-ekofak Kedah Tua awal menunjukkan ada pembinaan berteraskan lokal genius masyarakat yang telah ada di situ: Melayu-Austronesia.

Perbezaan ini mustahil untuk dipadankan jika Kedah dikatakan sebahagian Mon–Khmer.

7. Mengapa Ada Pengaruh Khmer dalam Inskripsi Ligor A (775 M)?

Isu ini sering dikelirukan, tetapi kajian akademik menjelaskannya:

7.1 Lokasi Ligor (Nakhon Si Thammarat) di luar Kedah, di bawah pengaruh Srivijaya, bukan Khmer.

(Rujukan: Coedès, Wolters, Manguin)

7.2 Kandungan Ligor A

Bahasa: Sanskrit

Aksara: Pallava

Menghormat Maharaja Srivijaya

Tiada sebutan kuasa Khmer

(Rujukan: Coedès 1968)

7.3 Pengaruh gaya seni Khmer ialah pertukaran budaya Srivijaya–Khmer. Ahli sejarah menjelaskan bahawa abad ke–7–9 merupakan:

era hubungan diplomatik, pertukaran budaya, bukan penjajahan.

(Rujukan: Higham 2014; M.C. Subhadradis Diskul)

Pengaruh gaya tidak sama dengan identiti tamadun. Sama seperti Masjid Xi’an yang kelihatan seperti pagoda, ia tidak menjadikan Islam “agama China”.

8. Kesimpulan: Kedah Tua adalah Tamadun Melayu Purba

Berdasarkan data arkeologi, seni bina, linguistik, genetik dan sejarah:

Kedah Tua:

tamadun Melayu purba berasaskan perdagangan dan industri besi; lebih tua daripada Mon dan Khmer;tiada hubungan struktur dengan tamadun daratan Indochina;konsisten dengan pola Austronesia maritim.

Mon–Khmer:

tamadun agraria daratan;muncul lebih lewat;berbeza seni bina, budaya, prasasti dan demografi.

Oleh itu, Kedah Tua bukan tamadun Mon, bukan Khmer, dan bukan Siam. Ia adalah salah satu tamadun Melayu tertua yang diketahui, berkembang melalui jaringan perdagangan global Nusantara sejak abad sebelum Masihi.

C&P: 2/12/2025: 11.44 a.m